Wandelkoers.nl
hoofdpagina | even voorstellen | wandelen | wandelroutes | reisorganisator | groepswandelreizen | terugblik | ervaringen deelnemers | wetenswaardig | reisgidsen en boekhandels | facebook | contact | mijn foto's | links
Plaatsbepaling op de aarde
Op deze pagina:
Plaatsbepaling op de aarde
- Inleiding
- Vorm van de aarde
- Meridiaan en lengtegraden
- Parallel en breedtegraden
- Plaatsbepaling op de aarde
- Monumenten langs meridianen op de wereld
- Monumenten langs parallellen op de wereld
Inleiding
Behalve dat de aarde om de zon draait, draait de aarde ook om haar eigen as. De draaiïngsas van de aarde loopt van de Noordpool door het midden van de aarde naar de Zuidpool. De aarde maakt in 24 uur één omwenteling om haar eigen as.
De vorm van de aarde
Meestal wordt voor het gemak gezegd dat de aarde een bol is.
Dat is echter niet helemaal correct. Je kunt dit goed begrijpen als je naar een globe
van de aarde kijkt.
Als je in de buurt van een pool bent, draai je in één dag in een
cirkel rond die pool. Als je in de buurt van de evenaar bent, draai je op een grotere
afstand van de draaiïngsas rond en beschrijf je een veel grotere cirkel. Omdat
je er dan ook een dag over doet om één keer rond te draaien, doe je dit
met een veel grotere snelheid.
Je kunt dit ook zelf ervaren in een draaimolen; aan de buitenkant ga je veel
harder dan aan de binnenkant van de draaimolen.
Omdat de massa van de aarde bij de evenaar sneller ronddraait dan aan de polen is de aarde wat uitgedijd (dikker) bij de evenaar. De aarde is bij de polen wat afgevlakt. Als je de aarde precies door midden zou snijden langs de draaiïngsas, dan zie je geen cirkel, maar een uitgerekte cirkel, die we ellips noemen. In drie dimensies spreken we dan van een ellipsoïde.
De afbeelding toont de vorm van de aarde.
KLIK VOOR DE AFBEELDINGMeridiaan en lengtegraden
Een meridiaan is een denkbeeldige lijn die van de Noordpool langs het aardoppervlak naar de Zuidpool loopt.
Vanaf de Noordpool kun je zo ontelbare meridianen bedenken, die allemaal even lang zijn. KLIK VOOR DE AFBEELDING
Als je van boven op de Noordpool van de aarde zou kijken zou je zo in alle richtingen lijnen kunnen tekenen, met de Noordpool als middelpunt. Dit is vergelijkbaar met de wijzer van de klok, die steeds een andere kant opwijst met het draaipunt van de wijzer als middelpunt.
De wijzer van de klok begint na de twaalf opnieuw te tellen. Dit is ook zo met de door de mens bedachte meridianen op aarde.
De nul meridiaan loopt vanaf de Noordpool precies over het observatorium in Greenwich (dat even oostelijk van Londen is gelegen). KLIK VOOR DE AFBEELDING
De volgende meridianen worden niet met cijfers aangeduid maar met het aantal graden
die de betreffende meridiaan met de nul meridiaan maakt. Om die reden worden meridianen ook wel lengtegraden genoemd.
Is het op de klok drie uur, dan maken de wijzers een rechte hoek, die we met 90 graden
aanduiden.
Bij de meridiaan spreken we van 90 graden Westerlengte.
Overeenkomstig spreken we van 90 graden Oosterlengte als de meridianen een hoek van
90 graden maken vergelijkbaar met negen uur op de klok.
Staan de meridianen in elkaars verlengde (zes uur op de klok) dan is dat de meridiaan
aan de overzijde van de aarde van 180 graden Westerlengte, die samenvalt met de meridiaan
van 180 graden Oosterlengte. Deze meridiaan is tevens de datumgrens.
Parallel en breedtegraden
Loodrecht op de meridianen staan de parallelen, die ook wel breedtegraden worden genoemd. De langste parallel ligt het verst van bij polen af en wordt evenaar genoemd.
Evenwijdig aan de evenaar kun je evenwijdige lijnen tekenen. Dit zijn de parallellen of breedtegraden. De parallel van 45 graden Noorderbreedte ligt op die plek waar de lijn van die parallel naar het middelpunt van de aarde een hoek van 45 graden maakt met de lijn vanaf de evenaar naar het middelpunt van de aarde.
Zo kan je bedenken dat de Noordpool op 90 graden Noorderbreedte en de Zuidpool op 90 graden Zuiderbreedte ligt. KLIK VOOR DE AFBEELDING
Samenvattend
De evenaar is de langste parallel (40.076,592 kilometer).
Zij verdeelt de aarde in het Noordelijke Halfrond en het Zuidelijke Halfrond.
De evenaar zelf is de breedtegraad van 0 graden.
Alle meridianen zijn even lang.
De nul meridiaan van Greenwich verdeelt de aarde in het Westelijk en het Oostelijk Halfrond.
Tegenover de nul meridiaan lig de meridiaan van de 180 graden (op de tekening aan de achterkant van de aardbol). KLIK VOOR DE AFBEELDING
De meridianen van 180 graden Oosterlengte en 180 graden Westerlengte vallen samen.
Deze meridiaan vormt de datumgrens. Dit houdt in dat het in het gebied westelijk van deze meridiaan een dag later is dan in het gebied ten oosten van de meridiaan.
Om praktische redenen is de datumgrens hier en daar verschoven, zodat deze geen bewoonde gebieden doorsnijdt. KLIK VOOR DE AFBEELDING
Belangrijke parallellen
Naast de evenaar (de langste parallel) zijn er nog een aantal van belang zijnde parallellen op aarde. Deze hebben te maken met de schuine stand van de aardas ten opzichte van de zon.
Het zijn ten eerste de zogenaamde keerkringen.De Noorderkeerkring, ook wel Kreeftskeerkring genoemd, ligt op ongeveer 23,5 graden Noorderbreedte en markeert de lijn met de hoogst mogelijke breedte, waar de zon loodrecht aan de hemel staat op of rond 21 juni.
De Zuiderkeerkring, of Steenbokskeerkring ligt hier diametraal tegenover op ongeveer 23,5 graad Zuiderbreedte. De zon staat hier rond 22 december loodrecht boven.
Het gebied tussen de twee keerkringen wordt als Tropen aangemerkt.
Op de afbeelding is de situatie rond 22 juni weergegeven.
KLIK VOOR DE AFBEELDINGEn dat zijn ten tweede de poolcirkels.
De Noordpoolcirkel op ongeveer 66,5 graden Noorderbreedte en de Zuidpoolcirkel op ongeveer 66,5 graden Zuiderbreedte.Op plaatsen, die op de poolcirkel zijn gelegen, komt de zon één maal per jaar niet op en gaat één maal per jaar niet onder. Als je verder in de richting van één van de polen komt wordt de periode van duisternis of voortdurend licht steeds langer. Op de polen zelf is het een half jaar licht en een half jaar donker.
De afbeelding laat de ligging van Nederland ten opzichte van de keerkringen en poolcirkels zien.
KLIK VOOR DE AFBEELDINGPlaatsbepaling op aarde
Met behulp van de parallellen en meridianen kun je de ligging van een plek op aarde aanduiden.
Je bepaalt eerst hoeveel graden Noorder- of Zuiderbreedte de bewuste plek op aarde ligt.
KLIK VOOR DE AFBEELDING De breedte(ligging) is het aantal graden van de hoek die de lijn vanaf het te bepalen punt naar het middelpunt van de aarde maakt met de lijn vanuit het middelpunt naar de evenaar.Zo ligt Amsterdam bijvoorbeeld op 52 graden en 22 minuten Noorderbreedte.
Op dezelfde wijze bepaal je de hoek tussen de lijn van je te bepalen plaats op aarde naar het middelpunt van de aarde met delijn vanuit het middelpunt naar de nulmeridiaan van Greenwich.
Zo ligt Amsterdam op 4 graden 54 minuten Oosterlengte.
Je schrijft dit als: Amsterdam ligt op 52° 22' NB, 4° 54' OL.
KLIK VOOR DE AFBEELDINGMonumenten langs meridianen op de wereld
Nulmeridiaan in Greenwich
Samen met de 180 graden meridiaan (datumgrens) is de nulmeridiaan de belangrijkste meridiaan. De nulmeridiaan (prime meridian) verdeelt de aarde in een Westelijk en een Oostelijk Halfrond.
Een meridiaan is een denkbeeldige lijn over het aardoppervlak, die van pool tot pool loopt en haaks staat op de evenaar (equator). KLIK VOOR DE AFBEELDING
De meridiaan van Greenwich loopt door het Koninklijk Observatorium in Greenwich (gelegen bij Londen in het Verenigd Koninkrijk). Deze meridiaan werd in 1884 verkozen tot internationale nulmeridiaan.
De foto toont de nulmeridiaan bij het observatorium.
KLIK VOOR DE FOTOOp de foto hierboven is de schuine stand van de aardas ten opzichte van de zon (de toeschouwer) goed te zien.
Het monument vertoont het verloop van de nulmeridiaan bij het Observatorium van Greenwich.
De foto toont de nulmeridiaan in samenhang met de wereldbol.
KLIK VOOR DE FOTOTot 1884 waren er overal verschillende nulmeridianen in gebruik.
Zo hadden Rome, Kopenhagen, Jeruzalem, Parijs en Lissabon elk hun eigen nulmeridiaan en daarmee gepaard gaande ook een eigen tijdsindeling.
Deze verschillende tijdsindelingen werden, door de zich uitbreidende internationale communicatie, een steeds grotere hindernis. Vandaar dat in 1884 op de Internationale Meridiaanconferentie in Washinghton D.C. werd besloten tot de instelling van één internationaal erkende nulmeridiaan, nl. die van Greenwich bij Londen in Engeland.
De foto toont de meridiaan van Parijs.
KLIK VOOR DE FOTONulmeridiaan in Frankrijk
De Nulmeridiaan doorsnijdt Frankrijk.
Bij het plaatsje Saumur, dat in de wijnstreek van de Loirevallei is gelegen, staat bij de provinciale uitvalsweg D947 een informatiepaneel.
De foto toont het informatiepaneel langs de D947 bij Saumur.
KLIK VOOR DE FOTOHonderdtachtig graden meridiaan in Siberië
De 180 graden meridiaan loopt over het oostelijke deel van het Chukchi schiereiland in Siberië. Bij de snijding van de 180 graden meridiaan (datumgrens) met de (noordelijk poolcirkel) staat een monument.
De foto toont het monument in het landschap van Chukotka.
KLIK VOOR DE FOTOHet monument is van steen, met een diameter van drie meter, en weegt acht ton. Op het monument staat de tekst: "Sign of the sun in an endless movement symbolizing the end of the old and the beginning of a new day.
Het monument staat niet op de exact goede plaats.
De foto toont het monument in Chukotka.
KLIK VOOR DE FOTOHet werkelijke snijpunt van de poolcirkel met de 180 graden meridiaan ligt ligt drie kilometer ten zuiden van het monument. Door het gat in het monument is het exacte snijpunt zichtbaar.
Het punt zelf is wandelend te bereiken en is op een uiterst sobere wijze gemarkeerd.
De foto toont de markering bij het daadwerkelijke snijpunt in Chukotka.
KLIK VOOR DE FOTOVeel noordelijker staat aan de kust van het schiereiland Chukci (23 kilometer ten westen van Kaap Schmidt) ook een monument ter markering van de 180 graden meridiaan.
Op het monument zijn van boven naar beneden de cijfers 180 aangebracht.
De foto toont de markering aan de noordoostkust van Chukotka.
KLIK VOOR DE FOTOOok op het uit de noordkust gelegen eiland Wrangel bevindt zich een tableau met betrekking tot de 180 graden meridiaan. Hierop is de kaart van het eiland afgebeeeld en het bevat de tekst: "Here the border between the western and eastern hemispheres lies".
De foto toont het tableau op het eiland Wrangel.
KLIK VOOR DE FOTOMonumenten langs parallellen op de wereld
- Evenaar of Equator
- Noordelijke Poolcirkel
- Zuidelijke Poolcirkel
- Kreeftskeerkring (noordelijke keerkring)
- Steenbokskeerkring (zuidelijke keerkring)
Evenaar of Equator
In San Antonio, dat 26 kilometer noordelijker is gelegen is de plek waar de evenaar de aarde in een Noordelijk en Zuidelijk Halfrond deelt.
De ligging is in 1736 bepaald door een franse geodetische missie. Bij latere, meer nauwkeurige metingen met GPS, blijkt de denkbeeldige lijn echter 240 meter verderop te liggen.
De foto toont de plek waar de evenaar loopt.
KLIK VOOR DE FOTONoordelijke Poolcirkel
Algemeen
De poolcirkel loopt over diverse landen, die alle zijn gelegen aan de Noordelijke IJszee. Het zijn IJsland, Noorwegen, Zweden, Finland, Rusland, Verenigde Staten (Alaska), Canada en Groenland (Denemarken).
De afbeelding toont de kaart.
KLIK VOOR DE KAARTPoolcirkel in Scandinavië
In Scandinavië loopt de poolcirkel over de noordelijke delen van Noorwegen, Zweden en Finland.
Dit is het gebied waar van oorsprong de Sami leven en de naam Lapland draagt.
De afbeelding toont de kaart.
KLIK VOOR DE KAARTPoolcirkel in Noorwegen
In Noorwegen snijdt de poolcirkel de autosnelweg E6 tussen Mo i Rana en Storjord.
Hier ligt ook het Poolcirkel Informatiecentrum.
De foto toont het Poolcirkel Informatiecentrum langs de E6.
KLIK VOOR DE FOTOHier ligt ook het Poolcirkel Informatiecentrum.
De foto toont het monument met op de achtergrond de E6 en de Saltfjellet.
KLIK VOOR DE FOTOPoolcirkel in IJsland
De (noordelijke) poolcirkel loopt over het uiterste noorden van IJsland.
De poolcirkel loopt over de noordpunt van het in de Atlantische Oceaan gelegen eiland Grímsey bij IJsland.De foto toont de noordpunt van het eiland Grímsey.
KLIK VOOR DE FOTOPoolcirkel in Alaska
In Alaska verbindt de Dalton Highway Fairbainks in het zuiden met de Prudhoe Bay olievelden aan de Noordelijke IJszee. De weg is in 1974 aangelegd en is 667 kilometer lang.
De poolcirkel snijdt de Dalton Highway ongeveer 70 kilometer ten noorden van de brug over de rivier de Yukon.
De foto toont het informatiepaneel aan de Dalton Highway in Alaska.
KLIK VOOR DE FOTOPoolcirkel in Rusland
De poolcirkel bevindt zich in Chukotka (Siberië) op 30 kilometer afstand van de plaats Egvekinot.
Deze snijdt de Iultin-weg, de meest oostelijke autoweg van Rusland, bij kilometer 24.Een boog over de weg markeert de plek van de snijding met de poolcirkel. De rode vlag op de boog symboliseert de Noordpool.
De foto toont de boog van de Poolcirkel bij Egvekinot.
KLIK VOOR DE FOTODe boog staat niet op de exact juiste plek. Die is nog wat meer noordelijker in de bergpas. Uit veiligheidoverwegingen is echter voor de huidige locatie gekozen.
Salekhard is een russische stad, die gelegen aan rechteroever van de rivier de Ob, die zich net aan de oostzijde van de grens tussen Europa en Azië bevindt. Bij de stad bevindt zich een monument dat de poolcirkel ter plaatse markeert.
De foto toont het monument bij Salekhard.
KLIK VOOR DE FOTO